โครงการพระราชดำริในพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวภูมิพลอดุลยเดช

“...ให้ตั้งศูนย์พัฒนาโครงการหลวงแม่โถขึ้น เพื่อทำหน้าที่ให้การพัฒนาชีวิตความเป็นอยู่ของชาวเขา การปลูกพืชเขตหนาวชนิดต่าง ๆ ลดการใช้สารเคมี การพัฒนาคุณภาพชีวิต ตลอดจนพื้นฟูและอนุรักษ์สภาพแวดล้อมให้มีความอุดมสมบูรณ์...”

“...มีรับสั่งให้ผู้อำนวยการโครงการหลวง จัดเจ้าหน้าที่เดินทางไปสำรวจสภาพพื้นที่หมู่บ้านม่อนเงาะ ต.เมืองก๋าย อ.แม่แตง จ.เชียงใหม่ เพื่อช่วยเหลือชาวเขาเผ่าแม้วที่อาศัยอยู่ในพื้นที่และได้ตัดไม้ทำลายป่าเพื่อทำไร่เลื่อนลอย ปลูกฝิ่นและพืชไร่มีสภาพความเป็นอยู่ที่ยากจน...”

“...ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ พระราชทานพระราชทรัพย์ จำนวน 300,000 บาท สำหรับการก่อตั้งโครงการหลวงป่าเมี่ยง ในพื้นที่บ้านปางบง ต.ป่าเมี่ยง อ.ดอยสะเก็ด จ.เชียงใหม่ เพื่อแก้ปัญหาการทำสวนเมี่ยงที่มีราคาตกต่ำ...”

“...ให้กรมชลประทานพิจารณาจัดแหล่งน้ำเพื่อการเกษตรให้กับราษฎรชาวไทยภูเขา หมู่บ้านปางอุ๋ง โดยจัดโครงการชลประทานจากลำห้วยปางเกี๊ยะ และห้วยแม่หยอด เพื่อส่งน้ำให้หมู่บ้านปางอุ๋ง และหมู่บ้านใกล้เคียง ทรงแนะนำเรื่องอาชีพปลูกพืชชนิดใหม่เป็นรายได้ทดแทนฝิ่น...”

“...ให้จัดตั้งศูนย์พัฒนาโครงการหลวงทุ่งหลวง เพื่อแก้ปัญหาการปลูกพืชเสพติด โดยให้โครงการหลวงพิจารณาปรับปรุงและพัฒนาชีวิตความเป็นอยู่ของราษฎรกลุ่มบ้านห้วยตอง... ”

“….ทรงรับสั่งให้โครงการหลวงร่วมกับหน่วยงานที่เกี่ยวข้องเพื่อแก้ไขปัญหาโดยกรมพัฒนาที่ดินและกรมชลประทานได้ดำเนินการสำรวจจัดสรรพื้นที่ดินทำกินให้แก่ราษฎร และพัฒนาแหล่งน้ำ เพื่อแก้ไขปัญหาไม่มีที่ดินทำกินและขาดแคลนน้ำเพื่อการเกษตรในพื้นที่ป่าทุ่งอีเริง...”

“….ให้หาพื้นที่ปลูกสตรอว์เบอร์รีให้แก่ชุมชนบ้านช่างเคี่ยน เนื่องจากทรงสนพระทัยงานของฟาร์มฟูซูซานของหน่วยทหารผ่านศึกของสาธารณรัฐจีน (ไต้หวัน) เพราะเป็นพื้นที่ที่ตั้งบนภูเขาแบบเดียวกับพื้นที่โครงการหลวง โดยขณะนั้นได้พื้นที่ป่าสะเมิง (บ้านป่าเลา) ปัจจุบันเป็นพื้นที่ของศูนย์พัฒนาโครงการหลวงทุ่งเรา...”

“….ให้จัดตั้งศูนย์พัฒนาโครงการหลวงตีนตก จ.เชียงใหม่ขึ้น โดยทรงพระราชทานพระราชทรัพย์ส่วนพระองค์เป็นทุนดำเนินงาน เพื่อกเป็นศูนย์พัฒนาสาธิตและส่งเสริมการเพาะเห็ดหอมและกาแฟ เป็นอาชีพเสริมให้ราษฎรในพื้นที่ นอกเหนือจากอาชีพการปลูกเมี่ยง...”

“...ให้หน่วยงานในพื้นที่ช่วยกันพิจารณาปรับปรุงและพัฒนาบ้านขุนวาง เพื่อแก้ปัญหาการปลูกพืชเสพติด โดยเอกอัครราชทูตอเมริกาได้รับสนองนโยบาย และสนับสนุนงบประมาณสมทบในการดำเนินงานศูนย์พัฒนาโครงการหลวงขุนวาง...”

“...ให้จัดตั้งศูนย์พัฒนาโครงการหลวงขุนแปะ เพื่อลดพื้นที่การปลูกฝิ่นของชาวเขาเผ่ากระเหรี่ยงในหมู่บ้านขุนแปะ และหมู่บ้านจร โดยหาพืชอื่นที่มีรายได้มากกว่าฝิ่นมาทดแทนให้ชาวเขาทำกินในพื้นที่อย่างถาวร และพัฒนาคุณภาพชีวิตของคนในหมู่บ้าน...”

“...ให้จัดตั้งศูนย์พัฒนาโครงการหลวงแกน้อย โดยพระราชทานทรัพย์ส่วนพระองค์ ทรงให้มูลนิธิโครงการหลวงดำเนินการขึ้นในเขตหมู่บ้านแกน้อยและไชยา หมู่ 9 ต.เมืองนะ เพื่อแก้ปัญหาการปลูกฝิ่นและติดฝิ่นของราษฎรที่อาศัยอยู่ ณ บ้านแกน้อย... ”

“...ให้ก่อตั้งโครงการหลวงอินทนนท์ขึ้น โดยใช้ชื่อว่าโครงการหลวงอินทนนท์ เพื่อแก้ไขปัญหาการปลูกฝิ่นในพื้นที่ดอยอินทนนท์ เพื่อไม่ให้มีการอพยพโยกย้ายราษฎรไปอยู่พื้นที่อื่นแทน และกันไม่ให้มีการอพยพราษฎรจากที่อื่นมาเพิ่มในพื้นที่ ต่อมาในปี 2550 ได้เปลี่ยนชื่อเป็นสถานีเกษตรหลวงอินทนนท์... ”

“…ให้ศูนย์ศึกษาการพัฒนาฯ ทําหน้าที่เสมือนพิพิธภัณฑ์ธรรมชาติที่มีชีวิต หรืออีกนัยหนึ่งเป็น สรุปผลการพัฒนา ที่ประชาชนจะเข้าไปเรียนร้และนําไปปฏิบัติได้…”

“…เพื่อช่วยให้ชาวเขามีพื้นที่ทำกินเป็นหลักแหล่ง ส่งเสริมและพัฒนาอาชีพให้มีรายได้ที่มั่นคง โดยการนำพืชเศรษฐกิจ ซึ่งเป็นที่ต้องการของตลาดให้เกษตรกรปลูก พร้อมทั้งให้คำแนะนำด้านเทคโนโลยีการผลิต การใช้สารเคมีที่ถูกต้องและปลอดภัย ตลอดจนให้เกษตรกรใช้ที่ดินให้เกิดประโยชน์สูงสุดตามหลักการอนุรักษ์ดิน และน้ำ...”

“…ให้เร่งศึกษาในรายละเอียดและวางแผนการดำเนินการก่อสร้างอ่างเก็บน้ำขนาดเล็ก และขนาดกลางตามแถบที่ราบเชิงเขา ในเขตจังหวัดนครนายกและจังหวัดปราจีนบุรี เพื่อช่วยเหลือราษฎรบริเวณที่ราบเชิงเขาซึ่งขาดแคลนน้ำใช้ทำการเกษตรทุกปี...”

“…ให้ก่อสร้างอ่างเก็บน้ำห้วยเทียน เพื่อจัดหาน้ำช่วยเหลือราษฏร ในเขตตำบลทุ่งกระบ่ำ ตำบลหนองฝ้าย ตำบลหนองโสน อำเภอเลาขวัญ จังหวัดกาญจนบุรี ให้มีน้ำทำการเพาะปลูกและอุปโภค-บริโภค ได้ตลอดทั้งปี…”

“…ให้พิจารณาวางโครงการพัฒนาแหล่งน้ำเพื่อจัดหาน้ำช่วยเหลือพื้นที่เพาะปลูกของราษฎรที่ขาดแคลนน้ำในเขตจังหวัดต่างๆ ในจังหวัดกาญจนบุรี…”

“…ให้ดำเนินการพัฒนาพื้นที่ราบเชิงเขาตามแนวเทือกเขาบรรทัด โดยทรงพระราชทานแนวทางพัฒนา 3 ด้าน คือ พัฒนาด้านที่อยู่อาศัย พัฒนาด้านการส่งเสริมการประกอบอาชีพ และพัฒนาจิตใจของราษฏร…”

“…ควรพิจารณาวางโครงการ และก่อสร้างอ่างเก็บน้ำขนาดเล็ก และฝายทดน้ำตามลำห้วยสาขาของลำน้ำแม่ลาว เพื่อจัดหาน้ำให้ราษฎรในหมู่บ้านต่างๆ ในเขตอำเภอเชียงคำ จังหวัดพะเยา สามารถทำการเพาะปลูกได้ทั้งในฤดูฝน และฤดูแล้ง อีกทั้งให้มีน้ำไว้เพื่อการอุปโภค – บริโภค ตลอดไปด้วย…”

“…พื้นที่ของสวนสมเด็จพระศรีนครินทราบรมราชชนนี พัฒนาเป็นศูนย์ศึกษาการพัฒนา ประกอบด้วย การชลประทานสร้างเรือนเพาะชำกล้าไม้ และกิจกรรมอื่นๆ ตามความจำเป็น โดยจัดราษฎรที่ทำกินอยู่พื้นที่นี้แล้วให้เข้าเป็นสมาชิกโครงการด้วย…”

“…เรื่องที่จะช่วยชาวเขาและโครงการชาวเขานั้นมีประโยชน์โดยตรงกับชาวเขาเพื่อส่งเสริมและสนับสนุนให้ชาวเขามีความเป็นอยู่ดีขึ้น สามารถเพาะปลูกสิ่งที่เป็นประโยชน์และเป็นรายได้กับเขาเอง…ถ้าช่วยชาวเขาปลูกพืชที่เป็นประโยชน์บ้างเขาจะเลิกปลูกยาเสพติด คือ ฝิ่น ทำให้นโยบายการระงับการปราบปรามการสูบฝิ่นและค้าฝิ่นได้ผลดี...”

“…ให้คงวิธีการศึกษานอกระบบตามแนวพระราชดำริเกี่ยวกับโครงการให้เป็นแม่แบบตลอดไป ควรสำรวจที่ดินไว้เพื่อการเกษตรโดยดำเนินการควบคู่ไปกับโรงเรียนช่างเครื่องยนต์การเกษตร ให้ผู้เข้ารับการศึกษาเรียนเกษตรควบคู่กับหลักสูตรช่าง เพื่อให้ลูกพระดาบสสามารถเพาะปลูกพืชผลทางการเกษตรถวายเป็นอาหารแก่พระดาบสและเป็นอาหารเลี้ยงตนเอง…”

“…ควรเปิดโครงการพัฒนาพื้นที่ลุ่มน้ำห้วยบางทรายตอนบนเนื้อที่ประมาณ 102,000 ไร่ โดยมีคณะกรรมการบริหารโครงการฯ ซึ่งประกอบด้วยผู้แทนส่วนราชการต่างๆ และกำหนดพื้นที่โครงการฯ ออกเป็นเขตให้สอดคล้องกับโครงสร้างพื้นฐานที่สามารถเอื้ออำนวยต่อการพัฒนารูปแบบต่างๆ ที่เหมาะสมคือ เขตพัฒนาอาชีพเสริม เขตพัฒนาการเกษตร และเขตอนุรักษ์ฟื้นฟูสภาพป่า…”

“…การพัฒนาพื้นที่พรุแฆแฆทั้งหมดนี้จะเป็นประโยชน์หลายอย่าง ข้างบนที่คลองแฆแฆเป็นน้ำกร่อยถ้าทำโครงการแล้วทั้งหมดจะเป็นน้ำดีใช้การได้ คลองที่ขุดในพื้นที่พรุจะเป็นอ่างเก็บน้ำจืดที่สำคัญและบางส่วนจะช่วยไม่ให้พรุแห้งช่วยป้องกันไฟไหม้ราษฎรจะได้ประโยชน์…”

“…ให้จัดทำโครงการป่าสิริเจริญวรรษอันเนื่องมาจากพระราชดำริ ที่บริเวณเขาชีโอน จ.ชลบุรี จำนวน 360 ไร่ เพื่อเฉลิมพระเกียรติสมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ พระบรมราชินีนาถ พระบรมราชชนนีพันปีหลวง เนื่องในวโรกาสมหามงคลทรงเจริญพระชนมพรรษาครบ 60 พรรษา ในวันที่ 12 สิงหาคม 2535…”

“…เจ้าหน้าที่ป่าไม้ควรจะปลูกต้นไม้ในใจคนเสียก่อน แล้วคนเหล่านั้นก็จะพากันปลูกต้นไม้ลงบนแผ่นดิน และรักษาต้นไม้ด้วยตนเอง…”

“...พื้นที่นี้มีภูมิอากาศหนาวเย็น มีการปลูกฝิ่นมาก ไม่มีป่าไม้อยู่เลยและสภาพพื้นที่ไม่ลาดชันนัก ชาวเขาได้เงินจากฝิ่นเท่ากับที่ได้จากการปลูกท้อพื้นเมือง จึงสละพระราชทรัพย์ส่วนพระองค์จำนวน 1,500 บาท เพื่อซื้อที่ดินและไร่จากชาวเขาในบริเวณดอยอ่างขางส่วนหนึ่ง จากนั้นจึงโปรดเกล้าฯ ตั้งโครงการหลวงขึ้นเป็นโครงการส่วนพระองค์ เมื่อ พ.ศ. 2512...”

“…การปรับปรุงดินนั้นต้องอนุรักษ์ผิวดิน ซึ่งมีความสมบูรณ์ไว้ ไม่ให้ไถ หรือลอกหน้าดินทิ้งไป สงวนไม้ยืนต้น ที่ยังเหลืออยู่ เพื่อที่จะรักษาความชุ่มชื้นของผืนดิน…”